شرایط عمومی و اختصاصی قرارداد پیمانکاری
«شرایط عمومی پیمان»؛ تعهدات تبعی ای است که به طرفین قرارداد تحمیل و حقوق و تکالیف طرفین را معین میکند. وجه تمایز شرایط عمومی پیمان و شرایط اختصاصی پیمان نیز این است که شرایط عمومی پیمان شرایط عامی است که بر تمامی قراردادهای پیمانکاری حاکم، غیرقابل تغییر و غیر قابل اجتناب است. منتها منظور از شرایط اختصاصی پیمان، آن دسته از شرایطی است که طرفین قرارداد خودشان بر اساس شرایط ، اوضاع و احوال و ماهیت قرارداد، با یکدیگر توافق نموده و بر روابطشان حاکم می کنند. قابل ذکر است شرایط اختصاصی پیمان هیچگاه نمیتواند مفاد شرایط عمومی پیمان را نقض نماید.
شرایط و انواع قرارداد پیمانکاری
مطابق ماده ۱۰ و ۲۱۹ قانون مدنی اصل در قرارداد های پیمانکاری، لازم بودن قرارداد پیمانکاری است. عقود و قرارداد پیمانکاری دو دسته هستند؛ ساده و تشریفاتی.
قراردادهای پیمانکاری چند نوع هستند:
- قراردادهای پرداخت کلی؛ در این قرارداد، پیمانکار تمامی کار تعریف شده را با هزینه مشخص و معینی انجام میدهد و قیمت ممکن است ثابت باشد یا شناور.
- قراردادهای دائمی؛ درمورد موضوعاتی که مرتباً تکرار میشوند مانند؛ تعمیرات دورهای و هدف کارفرما، صرفهجویی در هزینهها و تسریع در زمان عملیات پیمانکاری باشد، این قرارداد مناسب است.
- قراردادهای طراحی وساخت؛ در این نوع از قراردادهای پیمانکاری، پیمانکار مسئولیت طراحی و ساخت پروژه را به تنهایی بر عهده میگیرد و کارفرما نیازهای خود را به صورت شفاف معین نموده و پیمانکار منتخب این نیازها را مورد مطالعه قرار داده و شناسایی میکند و با رعایت استانداردهای کیفی به انجام موضوع پیمانکاری مبادرت مینماید. به عنوان مثال یکی از این نوع قراردادها، قرارداد با کابینتساز و نجار است.
- قراردادهای مدیریتی؛ کارفرما، سازمان یا شرکتی را برای مدیریت و هماهنگی امور فازهای طراحی و ساخت استخدام میکند تا در کنار پیمانکار به فعالیت بپردازد. اغلب قراردادهای مدیریتی نیازمند یک پیمانکار تخصصی است.
- قراردادهای بازپرداخت هزینه؛ در قراردادهای باز پرداخت هزینه، کارفرما متعهد میشود تا هزینههای اولیه پیمانکار که همان هزینههای واقعی کارگران، کارگاه و مواد مصرفی هستند را به علاوه مبلغ توافق شدهای به منظور پوشش دادن هزینهها و سود پیمانکار پرداخت کند.
- قراردادهای مدیریت پروژه؛ در این نوع قرارداد، کارفرما، پیمانکار حرفهای را مشخص و اموری مانند؛ مشخص کردن سایت، تجهیزات کارگاه، سرمایه گذاری، طراحی، اجراء، امور بازرگانی و تاییدات پروژه را بر عهده وی قرار میدهد. پیمانکار به عنوان مدیر پروژه شناخته میشود و با توجه به درصد پیشرفت پروژه مبلغ مشخصی از قیمت پیمان را دریافت مینماید.
- قراردادهای سنجشی؛ قیمت قرارداد در این نوع قراردادها، هر چند در ابتدا به صورت تخمینی برآورد میشوند تا حدود کار مشخص باشد اما تا پایان کار و اندازهگیری تک تک اجزای کار قیمت پروژه معین نمیشود.
- قرارداد مهندسی، تأمین تجهیزات، اجرا؛ معمولا صاحبان کار یا کارفرمایان جز اجرای پروژهها، درگیریهای فراوان دیگر نیز دارند و در واقع محور اصلی فعالیت آنها، اجرای پروژه نیست. یکی از ویژگیهای جدید دانش مدیریت، شناسائی و هدایت سازمانها به طرف فعالیت محوری آنها است.
- قراردادهای ساخت و توسعه؛ این نوع قرارداد، رایج ترین شیوه قراردادی در پروژههای توسعه محسوب شده و اختیارات و مسئولیتهای پیمانکار در بخشهای مختلف پروژه، مشخص می گردد. پرداختها اغلب براساس درصد پیشرفت پروژه صورت گرفته و باقیمانده عوض قرارداد طبق میزان بهرهوری اجراکنندگان پروژه پرداخت میگردد. پیمانکار اصلی در انتخاب پیمانکار فرعی آزادی دارد و مهم تحقق پروژه با رعایت معیارهای هزینه، کیفیت و زمان است.